Banka tatilleri nerden geliyor, anlamı ne?

Nedir bu Banka Tatili? Ben de ilk duyduğumda şaşırmıştım, banka tatili veya resmi tatil, ne fark eder ki benim için, yandaki için, senin için, hiç hepsi aynıydı, çalışılmayan izin yapılan günler. İşin aslına yani tarihine bakarsanız hiç de öyle değilmiş İngiltere’de. O mis gibi tatil yapılan, uzun haftasonuna denk getirip bir yerlere kaçılan, o banka tatilleri neymiş, isimleri ne anlama geliyormuş, buyrun okuyalım öğrenelim…

Bazı kaynaklarda banka tatilleri resmi tatilin diğer adıdır yazıyor ama aslında durum farklı. Ingiliz ekonomisinin tarıma dayalı olduğu eski zamanlarda, yaşamın aile, çiftlik, hayvancılık, hasat gibi kavramların etrafında döndüğü zamanlarda insanlar doğanın mevsimsel değişim ve dönüşüm gibi önemli zamanlarını festivaller ile kutlarlarmış veya inandıkları azizlerin anısına kutlamalar yaparlarmış.

19.Yüzyılın başlarına gelindiğinde çalışma şartları gerçekten zor, fabrikada ya da tarlalarda insanlar çok uzun saatler çalışıyorlardı, tabii tatil yapılıyordu ama bizim yaptığımız gibi 2-3 haftalık tatiller kesinlikle yoktu. Tatillerin oluşma şekli yılın geneline yayılmış şekilde mevsim geçişlerini kutlamaya, dinsel ögeleri onurlandırmaya yönelik, bölgesel ve lokaldi. İngiliz ulusunun tamamına yayılmış genelde ‘çalışılmayan günler’ Pazarları, Kutsal Cuma, ve Yeni Yıldı.

1834’te İngiltere Merkez Bankası’na göre ülkede holy-day olarak kutlanan 33 adet azizler günü, festivalleri ve dini tatil varmış ve Banka bunların sayısını 1834’te 4’e indirmiş ; 1 Mayıs May Day, 1 Kasım Azizler Günü, Kutsal Cuma ve Yılbaşı. Bu tarihe kadar İngiltere Merkez Bankası (Bank of England) yılda ortalama 40 defa Azizler Günü ve kutlamaları için kapalı kalıyormuş, ciddi bir rakam bu, ticaretin durması anlamına geliyor. Ülkenin geri kalanı da İngiltere Merkez Bankası’nın kapalı olduğu zamanları ‘izin günü’ yani ‘çalışılmayan gün’ olarak sayıyorlarmış. Dini geleneklerin farkılık göstermesi ve izin günlerinin eski zamanlarda dini geleneklere göre düzenleniyor olması, ve bunun izin günlerinin yapısını oynak hale getirmesi zaman içinde 19.yüzyıl ortalarından itibaren ülkede ortak bir takvime göre iş yapmayı zor hale getirmiş.

Bankaların dışında çalışanlar genel kabul edilmiş günlerde yani ‘resmi tatillerde’ izinli olabilirken bankalarda çalışanlar için bu günlerde izin yapmak oldukça zormuş. 1871 senesinde sonunda Banka Tatili Yasası ile İngiltere’de ülke genelinde resmi tatilleri bir düzene sokmak için yazılı bir kanun çıkarmışlar. Yasaya göre bankalarda çalışanlar Banka Tatilinde çalışmaya zorlanamaz, teşvik edilemez, çalışması istenemez. Diğer yerlerde çalışanlar sözleşmelerindeki maddeler geçerlidir; ya izinlidirler ya da para karşılığı çalışabilirler, yani fazla mesai ücreti alırlar. Benim tecrübe ettiğim ülk egenelinde herkes banka tatillerinde izinli sayılıyor – yıllık izin kotasından düşmeden tabii. Dolayısı ile yıllık izin kotanıza ilave paşa paşa 8 gün daha çalışmıyor oluyorsunuz. Bizdeki gibi ay tüh pazara denk geldi yılbaşı yandı gibi de olmuyor, tak hemen yılbaşından sondaki yani pazar bitince ilk pazartesi çalışmıyorsunuz. 8 gününün baki yani.

1871’deki yasaya göre ilk defa belirlenmiş günümüzde geçerli olan 8 banka tatilleri şunlardır,

1. Yeni Yıl – yılın ilk günü 1 Ocak tatil, eğer haftasonuna denk gelirse üzülmeyin pazartesi tatil.
2. Good Friday – Kutsal Cuma ve Paskalya (Easter Monday) – Dünya genelindeki Hristiyanların İsa Mesih’in çarmıha gerilişini ve ölüşünü andıkları dini gündür. Paskalya pazarından önceki cumaya denk gelir. Paskalya Pazarından sonraki ilk pazartesi de tatildir. 2018’de Paskalya Pazarı 1 Nisan, dolayısı ile 2 Nisan Pazartesi tatil olacak, Kutsal Cuma da 30 Mart tatil olacaktır.
3. May Day (Early May Bank Holiday) – Mayıs ayının ilk Pazartesi günü tatildir. 2018 için 7 Mayıs. Yazının başında belirttiğim gibi, eski zamanlardan kalmaalışkanlıklardan birisi. Orjinini doğanın uyanışının, ilkbaharın gelişinin kutlandığı Pagan Fastivali Beltane’den alır. Geleneksel Maypole dansını seyredin derim. Bu arada May Day ilk defa 1978 senesinde Resmi tatil kabul edilmiş, dönemin işçi partili hükümeti tarafından!
4. Spring Bank Holiday – Bahar Tatili – Late May Bank Holiday olarak da isimlendirilir. Eskiden Paskalya yortusundan sonraki Pazartesi olarak kutlanırmış. Whit Monday olarak da biliniyor.  Bu tatilin yeri biraz oynak. Geçmişte 2002’de 4 Haziran’a kaydırıp, 3 Haziranı da tatil verip, Kraliçe Elizabet’in Tahta oturuşunun 50.Yılı (Golden Jubilee of Queen Elizabeth II)  şerefine halka bir kıyak yapmışlar. Aynı şekilde 2012’de de buna benzer bir kıyak yapılmış bu sefer 60.Yılı şerefine (Diamond Jubilee of Queen Elizabeth II). Şimdi ise Mayıs ayının son Pazartesi resmi tatil. 2018’de 28 Mayıs olacak – kesin bilgi yayalım. 🙂
5. Yaz Tatili – Summer Bank Holiday – Yazın bitişini haber veriyor aslında, ismine takılmayın. Sadece 1 gün tabii. 2018’de 27 Ağustos olacak. Bu seneki taze bitti. Burdaki en güzel detay, bu tatil günü Nothing Hill Festivalinin son gününe denk gelmesi. Kaçırmayın derim.
6. Christmas Günü Tatili – Her yıl 25 Aralık tarihinde İsa’nın doğumunun kutlandığı Hristiyan bayramı. Bu arada bugün ne otobüs ne metro, hiçbirşey çalışmaz. Taksilerin bile resmi bayramıdır ama allahtan Uber var. 🙂 Uçağa gitmek veya havaalanından eve gelmek zulüm olur o gün aman dikkat.
7. Boxing Day – Noel’den bir sonri gün ne yapılır? Herkes birbirine kutu kutu hediye versin diye (box) yapılmış bir tatil, ama bizim bildiğimiz 1 Ocak ile karıştırmayın. Hristiyan inanışına göre. Boxing day izni herzaman için 25’inden sonraki ilk iş günüdür. Mesela 2016’da 25’i Pazar’a denk geldi, 26 Aralık Pazartesi önce Boxing Day izni oldu, sonra 27’sinde Christmas Day izni yapıldı, ilginç di mi! İngiltere’de Christmas haftasından Yılbaşına yani 1 Ocak’a kadar şirketlerde çalışan bulmak zordur, herkes alışveriş tatil planları yok olur, işlerinizi bu günlere bırakmayın sakın 🙂

Son söz – Yukarıdaki günlerde İngiltere’ye, Londra’ya bizi ziyarete, arkadaşlarınıza bir tatil, bir iş gezisi, alışveriş zamanı gibi birşeyler falan planlıyorsanız aman şunları aklınızdan çıkarmayın!

1. Bankalar, postaneler, resmi daireler kapalıdır
2. Birçok işyeri – seyahat tatil acenteleri dahil kapalıdır
3. Tatili fırsat bilen ve bu nedenle bakım ve yenileme tadilatına giren metro ve tren ağı nedeni ile arabaları ile tatile gidenlerin yarattığı trafik yoğunluğu başınızı ağrıtabilir 🙂
4. Aile ve çocuklarla gidilen sinema, tiyatro, festival gibi mekanlar normalden 5 kat daha kalabalıktır ve bu dayanılmaz bir hal alabilir – takmayın keyif alın.
5. Özellikle Christmas haftası, boxing holiday gününe önemli bir alışverişinizi bırakmayın, heryer kalabalıktır.
6. Son olarak meşhur yağmuru unutmayın, bir tek o bank holiday dinlemiyor ! bank holidayinize sahip çıkın.

Kaynaklar:

1. https://tr.wikipedia.org/wiki/Noel
2. https://www.gov.uk/bank-holidays
3. http://www.publicholidayguide.com/the-definitive-guide-to-uk-bank-holidays/
4. https://www.tripsavvy.com/national-bank-holidays-in-the-uk-1662378
5. https://www.timeanddate.com/holidays/uk/summer-bank-holiday
6. https://www.pinterest.co.uk/explore/bank-holiday-uk/?lp=true

Sevgiler,

Burak